Son yıllarda özellikle büyük şehirlerde belediyeler duvarlara da çiçekler ekmeye başladı. Hep yerde görmeye alıştığımız çiçekleri dikey yüzeylerde ilk kez gördüğümüzde şaşırdık ve hoşumuza gitti. Ancak sürdürülebilirliği, sulama ve maliyetlerini düşününce bunlar acaba çok da gerekli mi diye kendimize sormadan edemiyoruz. Biz asıl konumuza gelelim: kentlerde oluşturacağımız dikey bahçelerde sebze ve meyve yetiştirebilir miyiz, maliyeti fazla mıdır? İlk sorunun yanıtı evet, ikinci sorunun yanıtı hayır.

 

Geçen yüzyılın ikinci yarısından itibaren modernleşme ve kentleşmeyle insanlar doğadan ve topraktan giderek uzaklaştılar, her şey artık fabrikasyon oldu, gıdalarımız bile… Öte yandan zamanla özellikle son 30 yıldır bazı insanlar dünyada doğal kaynakların azaldığını ve ekolojik dengenin bozulduğunu fark ederek yeniden bir denge oluşturmak ve farkındalık yaratmak için yoğun bir çabaya girdiler. Bu çabalardan biri de kent bahçeleridir. Endüstriyel tarımla hormonlanmış, zirai ilaçlarla zehirlenmiş ve kilometrelerce öteden getirilen “sözde” gıda ürünleri yerine insanlar kentlerde kendi bahçe ve balkonlarında sebze ve meyvesinin bir bölümünü doğal yollarla yetiştirmeye başladılar.

Artık kentlerde üç beş istisna dışında bahçeli evlerde oturmuyoruz, çoğumuz 4-5 kattan da yüksek apartmanlarda, betonlarla çevrilmiş bir dünyada yaşıyoruz. Apartmanlarımızın çevresinde bahçe diye ayrılan yerde eğer birileri ilgileniyorsa biraz çiçek ve birkaç ağaç dışında toprak ve yeşil alanımız çok sınırlı. Ama bahçemiz ve balkonumuz küçük olsa da alternatifimiz var: Dikey bahçe.

Çeşitli yöntemler olmasına karşın dikey bahçede yaygın uygulama pet şişelere doldurulan toprakla, üst üste konulan şişelerden kuleler oluşturularak bahçemizi oluşturmaya dayanıyor. İçi temizlenmiş 1,5 veya 2 litrelik pet şişenin dip kısmı kesilir veya şişe kapağından biraz büyük genişlikte bir delik açılır. Şişe kapağına ve şişe üzerine de birkaç delik açıldıktan sonra kapak kapanır, şişe ters çevrilerek 3/4'ü toprakla (bitkinin cinsine göre belli ölçülerde torf, kompost, gübre de) doldurulur, üstüne aynı şekilde bir şişe, bir şişe daha koyularak şişelerden kuleler yapılır. Şişe kuleleri yan yana dizilir ve devrilmemeleri için bir duvara, çite veya sizin hayal gücünüze bağlı olarak bir şekilde yukarıdan ve yüksek kulelerse belli aralıklarla dikey yüzeye ip, tel, kanca vs. ile sabitlenir. Ekim-dikim zamanı tepe taklak duran her şişenin üst kısmına yakın bir yere falçatayla birer pencere açılır. Sonra tohum ve fideler bu pencerelerin içine ekilir veya dikilir. Tohumları önceden daha küçük kaplara ekip yetiştirdiğimiz fideleri şişe kulelere dikerek daha verimli sonuçlar alabiliriz.

Balkon iç duvarına veya balkon demirlerine şişeleri sabitlerken 2-3 şişelik küçük kuleleri yan yana dizebildiğiniz gibi balkonunuzun iç duvarına veya bahçenizde oluşturabileceğiniz demir ya da ahşap bir çite sabitlenecek şekilde çok daha yüksek şişe kuleleri oluşturabilirsiniz. Şişelere ekim-dikim yaparken en çok su isteyen bitkilerinizi üst şişelere ve daha az su isteyenleri altlardaki şişelere ekerseniz yukarıdan sulama yaptığınızda fazla sular şişe kapaklarındaki deliklerden bir alttaki şişeye geçecektir. Ektiğiniz bitkiye göre sadece en üstten sulama değil, her bir şişe penceresine de su vermeniz gerekebilir. İşte dikey bahçeniz hazır…

Kendi Deneyimimiz ve Dikey Bahçe Hazırlığı

Dikey bahçenizi ilk oluştururken bitkileriniz daha yeşermeden toprak içindeki çok sayıda pet şişe görünümü hoşunuza gitmezse, benim gibi pet şişelerinizi önceden rengarenk boyayabilirsiniz. Dikey bahçemi oluşturmak için hazırlıklara 2-3 ay önceden başladım, ilk etapta temel malzeme pet şişe olduğundan en ucuzundan 1,5 litrelik pet şişede su alıp, suyu tükettikten sonra şişeleri atmayıp biriktirdim. Evde bir sürü pet şişe görmek biraz rahatsızlık verebiliyor, küçük çocuğunuz varsa, evde her zaman resim ve boya faaliyeti vardır. Kullanmadığımız akrilik boyalar vardı ve biz de oğlumla her hafta sonu pet şişelerimizi boyamaya, üzerlerine resimler yapmaya başladık. Bir litrelik gazoz şişeleri, plastik yoğurt kapları, teneke konserve ve çay kutularını da biriktirip hepsini boyadık.

Dikey bahçe fikrini ilk kez Yeryüzü Derneği’nin en aktif üyelerinden Aytaç Timur’dan duymuştum. İnternette kısa bir araştırma yapınca konu hakkında yüzlerde resim ve video ile karşılaştım. Arama motorlarına “dikey bahçe” yazarsanız daha çok belediyelerin yaptığı çiçekli dikey bahçeler çıkıyor ama İngilizce “vertical garden” ve “bottle tower” ile arama yaptığınızda kent bahçelerinde kullandığımız dikey bahçelere örnek çok sayıda görsel malzeme ile karşılaşacaksınız. Yabancı dil bilmeye de gerek yok, resim ve videolardan her şey anlaşılıyor. Araştırarak biraz bilgi ve kendi hayal gücünüzle dikey bahçenizi daha da zenginleştirebilirsiniz.